Tematem drugiego artykułu z serii “Rozumiem umowy”, będą klauzule umowne dotyczące dodatkowych opłat i kar umownych. Stanowią one ważny element umów między stronami. Dlatego, że regulują warunki finansowe i sankcje za niewykonanie zobowiązań umownych. Przy zawieraniu umowy powinieneś zwracać szczególną uwagę na te klauzule, aby uniknąć przykrych niespodzianek w trakcie realizacji umowy. Dodatkowe opłaty i kary umowne mogą stanowić źródło nieprzewidzianych i niezamierzonych dodatkowych kosztów. Zapraszamy do uważnej lektury naszego artykułu.
Spis treści
Klauzule dotyczące dodatkowych opłat i kar umownych w umowach
Klauzule dotyczące dodatkowych opłat i kar umownych powinny być jasne, precyzyjne i zrozumiałe dla obu stron umowy. Powinieneś przy ich formułowaniu pamiętać, aby unikać używania zbyt ogólnych terminów. Niestety może to prowadzić do różnych interpretacji (wskazywać wprost z jakimi działaniami, np. transportem towaru, wiążą się dodatkowe opłaty). Warto upewnić się, że klauzule są sformułowane w sposób jednoznaczny. Tak, aby nie budziły wątpliwości stron co do ich znaczenia i zastosowania. W przeciwnym razie nieuniknione może okazać się rozwiązanie sporu przez sąd.
Wysokość
Umowa powinna także jasno określać wysokość ewentualnych dodatkowych opłat. Należy sprecyzować, czy opłaty są stałe, czy nalicza się je procentowo od wartości umowy czy też ustala się je w inny sposób. Ważne jest również określenie podstawy obliczenia kar i opłat. Na przykład czy kara będzie naliczana za każdorazowe złamanie jej postanowień, czy za każdy dzień opóźnienia z wydaniem towaru itd. Nadto, przy umieszczaniu klauzul dotyczących kar umownych w umowie warto zwrócić uwagę na warunki ich zastosowania. Często spotykaną praktyką jest ustalenie maksymalnej wysokości kary umownej. Po przekroczeniu danej wartości dalsze kary nie mogą być naliczane.
Podstawy naliczenia
Przy zawieraniu i negocjowaniu umów zwróć uwagę jakie są przesłanki do naliczenia dodatkowych opłat oraz kar umownych. Postanowienia te powinny jasno określać sytuacje, gdy zasadne jest naliczenia dodatkowych opłat czy kar umownych. Każda ze stron umowy powinna rozumieć klauzule umowne w ten sam sposób. Warto poświęcić czas zawierając umowę, by w przyszłości uniknąć ewentualnych sporów sądowych.
W zakresie ewentualnych sporów, w umowie również warto dodać klauzulę dotyczącą mediacji lub arbitrażu jako alternatywnego sposobu rozstrzygania sporów. W przypadku bowiem zaistnienia sporu może okazać się to szybszą i tańszą opcją aniżeli postępowanie sądowe.
Tzw. klauzule abuzywne
Wreszcie, tworząc klauzule umowne dotyczące dodatkowych opłat i kar umownych musisz pamiętać o zgodności z obowiązującymi przepisami prawa. Upewnij się, że żadna z klauzul nie narusza przepisów ochrony konsumenta, konkurencji lub innych istotnych regulacji prawnych. Co do zasady – umowę możesz bowiem ze swoim kontrahentem uregulować w sposób swobodny sposób. Jednakże są przepisy, których naruszać nie można. Niedozwolone prawem klauzule to tzw. klauzule abuzywne. Zamieszczenie ich w umowie powoduje, że są one nieważne. W przypadku wątpliwości, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie kontraktowym.
Dokładność i rzetelność
Warto także pamiętać, że umowa powinna zawierać wykaz wszystkich potencjalnych dodatkowych opłat, które mogą być naliczane przez jedną ze stron. Warto sprecyzować rodzaj opłat, takich jak opłaty za różnego rodzaju usługi dodatkowe (np. montaż), koszty transportu, ubezpieczenia przedmiotu czy też inne opłaty związane z wykonaniem umowy. Klauzula powinna precyzować, jakie opłaty są objęte umową oraz jakie warunki muszą być spełnione, aby dane opłaty zostały naliczone.
Jako przykłady postanowień umownych dotyczących dodatkowych opłat można wskazać między innymi tzw. klauzulę waloryzacyjną. Ma ona na celu dostosowanie wartości finansowej umowy do różnego rodzaju zmian zachodzących na rynku. Klauzula taka umożliwia stronom umowy utrzymanie równowagi finansowej i ochronę przed skutkami inflacji lub innych czynników wpływających na wartość pieniądza w czasie.
Klauzula waloryzacyjna powinna zawierać jasną definicję i zakres obiektu waloryzacji. Może to być wartość umowy, wynagrodzenie, czynsz, opłata lub inny parametr finansowy, który podlega dostosowaniu do zmian w określonym wskaźniku. Należy precyzyjnie określić, jakie wskaźniki będą stosowane do waloryzacji, na przykład: indeks cen konsumpcyjnych, stawki inflacji lub inny wskaźnik ekonomiczny. Przykład takiej klauzuli umownej może prezentować się w ten sposób:
,,Czynsz najmu lokalu będącego przedmiotem Umowy będzie waloryzowany corocznie 1 stycznia o wartość przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, na podstawie danych publikowanych przez GUS. Waloryzacja następuje przez powiadomienie drugiej Strony i nie wymaga zmiany umowy. Zwaloryzowana stawka czynszu znajduje zastosowanie począwszy od kolejnego miesiąca kalendarzowego, następującego po otrzymaniu powiadomienia przez drugą Stronę”.
Klauzula powinna wskazywać, gdzie strony umowy będą uzyskiwać informacje na temat wskaźników używanych do waloryzacji. Może to być instytucja statystyczna (np. GUS), bank centralny lub inne źródło danych. W umowach wskazuje się także w jaki sposób ustalać wartości wskaźników (np. dane opublikowane na koniec każdego okresu).
Kary umowne – rodzaje, praktyka
Drugim z elementów, który dotyczy aspektów finansowych umów, jest kara umowna. Kary umowne są klauzulami często stosowanymi w umowach. Mają na celu zabezpieczenie stron przed nieprawidłowym wykonaniem umowy lub niewykonaniem zobowiązań.
Konstrukcja kary umownej
Klauzula kary umownej zwykle określa konkretną sumę pieniężną lub inne sankcje, które strona zobowiązana może ponieść w przypadku naruszenia postanowień umowy. W praktyce istnieje kilka rodzajów kar umownych stosowanych w umowach cywilnoprawnych.
Według postanowień Kodeksu cywilnego, można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej. Dlatego też kare umowną nazywa się czasem ,,odszkodowaniem umownym”. Jest rodzajem dodatkowego ,,motywatora” dla dłużnika, która wpływa nie tylko na samo spełnienie świadczenia, ale często także na jego termin.
Wysokość kar umownych
Strony mogą dowolnie ukształtować klauzule umowne dotyczące kar umownych. Karę można określić np. kwotowo (np. 10.000,00 zł brutto za każde naruszenie umowy) albo procentowo (np. kara w postaci 1% ceny sprzedawanej rzeczy za każdy dzień zwłoki). Nie może ona jednak dotyczyć zobowiązań pieniężnych (co oznacza, że nie może być nałożona np. za brak dokonania terminowej płatności). Dla przykładu, kara umowna w umowie może być skonstruowana w ten sposób:
,,Strony zgodnie postanawiają, że w przypadku zwłoki w wykonaniu dzieła, Zamawiającemu przysługuje kara umowna w wysokości 1% wartości dzieła brutto wskazanej w ust. 2 Umowy za każdy dzień zwłoki. Maksymalna wysokość kary umownej nie może jednak przekroczyć łącznej kwoty 10.000,00 zł brutto. Dochodzenie zastrzeżonej kary umownej nie wyklucza dochodzenia przez Zamawiającego odszkodowania na zasadach ogólnych”.
Ponadto, w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. O tym czy poniesienie szkody ma nie czy nie wpływu na zasadność naliczenia kary umownej pisaliśmy w tym artykule.
Miarkowanie kar umownych
Warto także wspomnieć, że jeżeli jedna strona w znacznej części wykonała umowę (np. doszło do wykonania 90% rzeczy będącej przedmiotem umowy o dzieło), to wówczas dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. To samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana – wówczas kara umowna może podlegać tzw. ,,miarkowaniu” przez sąd.
Oznacza to, że dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. To samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Strony biorąc pod uwagę określoną umowę, jej charakter, przedmiot oraz np. wysokość ceny, powinny bowiem do niej odpowiednio dopasować wysokość kary umownej. W praktyce może bowiem okazać, że zbyt wygórowana będzie kara umowna w umowie, która dotyczy sprzedaży sprzętu AGD za kilkaset złotych, a kary umowne zastrzeżone w umowie będą kilka razy wyższe. Mowa jest wówczas o wspominanym miarkowaniu kary umownej. Miarkowania wysokości kary umownej dokonuje sąd wyłącznie na żądanie dłużnika (zobowiązanego do zapłaty kary umownej).
PRAKTYCZNA WSKAZÓWKA
Istotna dla kary umownej jest także różnica między pojęciem ,,zwłoki” a ,,opóźnienia”. Terminy te są często używane przy tworzeniu kary umownej. Niezasadnie są także utożsamiane. Opóźnienie stanowi niewykonanie danego działania w odpowiednim czasie, bez względu na przyczynę, a zwłoka wymaga zawinienia po stronie osoby, która była zobowiązana do wykonania czynności. Zwłoka oznacza zatem, że dana osoba jest winna temu, że nie wykonała umowy w czasie (nie wynikało to np. z siły wyższej). Określenie w karze umownej, że przysługuje ona za każdy dzień zwłoki może zatem wiązać się z koniecznością udowadniania tego, że działanie dłużnika miało charakter zawiniony.
Podsumowując, klauzule umowne dotyczące dodatkowych opłat i kar umownych mają istotne znaczenie dla uregulowania warunków finansowych i sankcji w umowach. Warto je jasno i precyzyjnie sformułować, określić wysokości opłat i kar, warunki związane z karą umowną i zgodność z obowiązującymi przepisami prawa. Są to kluczowe elementy na które warto zwracać uwagę przy analizie i negocjowaniu takich klauzul.
____________________________________________
Jeśli masz jakieś pytania dotyczące umowy, a w szczególności kar umownych lub dodatkowych opłat skontaktuj się z nami. Skorzystaj z opieki prawnej na najwyższym poziomie.
